Με την πρόσφατη υπ’ αριθ. 49/2018 απόφαση του Ε’ τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας (εφεξής ΣτΕ), κρίθηκε νόμιμη η αναγκαστική απαλλοτρίωση διατηρητέων κτιρίων με σκοπό την προστασία και την ανάδειξη του αρχαίου μνημείου της “Ποικίλης Στοάς”.
Συγκεκριμένα, ως συνταγματικά ανεκτός κρίθηκε από το αρμόδιο Τμήμα του Ανωτάτου Δικαστηρίου, ο αποχαρακτηρισμός 2 εκ των διατηρητέων κτιρίων στην περιοχή της Πλάκας, προκειμένου να ακολουθήσει η αναγκαστική απαλλοτρίωσή τους και, τελικά, η κατεδάφισή τους, αποκλειστικός σκοπός της οποίας είναι η διενέργεια αρχαιολογικής ανασκαφικής έρευνας.
Σύμφωνα με το αιτιολογικό της προαναφερθείσας απόφασης, με τις διατάξεις του άρθρου 24 παρ. 1 και 6 του Συντάγματος καθιερώνεται ειδικώς αυξημένη προστασία του πολιτιστικού περιβάλλοντος, ήτοι των μνημείων και λοιπών στοιχείων που προέρχονται από την ανθρώπινη δραστηριότητα και συνθέτουν την ιστορική, καλλιτεχνική και εν γένει πολιτιστική κληρονομιά της Χώρας. Ακριβώς η προστασία αυτής της κληρονομιάς επιβάλλει την διατήρηση στο διηνεκές αναλλοίωτων των παραπάνω στοιχείων και συνεπάγεται τη δυνατότητα επιβολής των αναγκαίων μέτρων και περιορισμών της ιδιοκτησίας, προς ανάδειξη της ιστορικής, αρχιτεκτονικής και αισθητικής αξίας τους.
Κατά την κρίση του αρμόδιου Τμήματος του ΣτΕ, η ανάκληση των πράξεων με τις οποίες τα πολιτιστικά αγαθά υπάγονται στο ως άνω καθεστώς ειδικής προστασίας επιτρέπεται μόνο κατ’ εξαίρεση και, συγκεκριμένα, αν επιβάλλεται από εξαιρετικούς λόγους ή αν έχει εμφιλοχωρήσει πλάνη περί τα πράγματα. Έτσι, η άρση του χαρακτηρισμού, όπως κρίθηκε, μπορεί να συντελεστεί κατ’ εξαίρεση και για την προστασία υπέρτερου δημοσίου αγαθού, εφόσον αυτό κριθεί αιτιολογημένα ότι in concreto υπερτερεί.
Μεταξύ των πολιτιστικών στοιχείων που δύνανται να κριθούν υπέρτερα της προστασίας διατηρητέου κτιρίου είναι και η ανάδειξη και προστασία των αρχαιοτήτων, εφόσον κρίνεται αιτιολογημένα ότι η σημασία τους, ενόψει των συνθηκών που επικρατούν στη συγκεκριμένη περίπτωση, υπερέχει της σημασίας του διατηρητέου.
Εφόσον, μάλιστα, εν προκειμένω, έχει τηρηθεί η αρχή της αναλογικότητας με την εξέταση εναλλακτικών λύσεων, που θα εξασφάλιζαν την ανάδειξη των εικαζόμενων ευρημάτων, χωρίς να κατεδαφιστούν τα ακίνητα και κρίθηκε ότι δεν είναι πραγματοποιήσιμη ουδεμία άλλη λύση, νομίμως προκρίθηκαν οι ενέργειες του αποχαρακτηρισμού, της απαλλοτρίωσης και κατεδάφισης των ανωτέρω κτιρίων.
